organizatorzy | miasto Gdańsk, samorząd województwa pomorskiego i Europejskie Centrum Solidarności
partner | Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

PROGRAM
8/12/2025 PONIEDZIAŁEK
18.00
Opiłki i okruszki | czytanie performatywne
Wymieciemy z zakamarków opiłki wspomnień i okruchy pamięci z czasów, gdy książek nie kupowało się w księgarni, tylko w konspiracji przekazywało z ręki do ręki, przyjaciół z domów w czarną noc wyprowadzali mundurowi wyposażeni w łomy, a wolność miała zapach szewskiej dziupli. Przewodnikiem będą prozy Tomasza Jastruna – „Opiłki i okruszki” (Wydawnictwo Czarna Owca, 2020), poety, prozaika, eseisty, który drukował w podziemiu, w sierpniu 1980 był w strajkującej Stoczni Gdańskiej im. Lenina, należał do Solidarności, za co zapłacił internowaniem. Eksponaty z wystawy stałej i książka z biblioteki ECS – posłużą za studium przypadku.
/ ogród zimowy (parter), wystawa stała ECS
/ tłumaczenie PJM
/ wstęp: bezpłatny bilet

8–9/12/2025 PONIEDZIAŁEK – WTOREK
Za chleb i wolność… Grudzień 1970 nie tylko na Wybrzeżu | konferencja naukowa
Brutalna pacyfikacja strajków na Wybrzeżu w grudniu 1970 wstrząsnęła całym krajem. Dla wielu mieszkańców Gdańska, Gdyni, Szczecina i Elbląga wciąż stanowi ona niezabliźnioną ranę. Jednak protesty wybuchały również w innych miastach, poza głównymi zakładami i w mniejszych ośrodkach, to im poświęcamy tę konferencję. Jak przebiegał proces samoorganizacji w zakładach? Jaki był odzew społeczny? Jakie postulaty wysuwano? – to tylko niektóre z pytań.
W drugim dniu konferencji prof. Jerzy Eisler – historyk, nauczyciel akademicki, autor, współautor lub redaktor niemal trzydziestu książek, członek Kolegium Historyczno-Programowego ECS, uczestnik konferencji i debat organizowanych w ECS – zostanie uhonorowany Odznaka Solidarności i Praw Człowieka ECS (9.30).
/ pierwszy dzień: Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, ul. Bażyńskiego 8, aula, audytorium (parter)
/ drugi dzień: ECS, biblioteka (1 piętro)
/ wstęp wolny

9/12/2025 WTOREK
Ulice stanu wojennego | plenerowa wystawa fotograficzna
28 fotografii ze stanu wojennego łączy w sobie ekspresję, dynamizm i atmosferę wojennej grozy, która zapanowała na ulicach polskich miast po 13 grudnia 1981 roku. Ukazują obywatelski sprzeciw wobec pogwałcenia przez władze PRL podstawowych praw człowieka – wolności i bezpieczeństwa. Fotografie autorstwa m.in. Tadeusza Kłapyty, Janusza Bałandy Rydzewskiego, Krzysztofa Jakubowskiego czy Stanisława Składanowskiego pochodzą ze zbiorów ECS.
Wystawa będzie eksponowana do 21 stycznia 2026.
/ plac Solidarności
/ wstęp wolny

10/12/2025 ŚRODA
9.00
Forum Młodych | konferencja młodzieżowa
O prawach człowieka, prawach ucznia i o tym, jak reagować, gdy są one łamane – będą rozmawiać uczniowie, nauczyciele, działacze społeczni i eksperci podczas 18 edycji Forum Młodych. Hasło wywoławcze brzmi – PrawoMocni w działaniu!
Program konferencji tworzy powołana przez ECS Młodzieżowa Rada Programowa Forum Młodych.
/ ECS
/ wstęp: rejestracja online

17.00
Akademia Przewodnicka ECS | spotkanie
O powstaniu pomnika Poległych Stoczniowców 1970 certyfikowanym przewodniczkom i przewodnikom ECS opowie Henryk Knapiński, który w 1980 roku został oddelegowany przez Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej im. Lenina do pracy w Społecznym Komitecie Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970, a w trakcie przygotowań uroczystości odsłonięcia monumentu był odpowiedzialny za bezpieczeństwo zgromadzonych.
/ wstęp: tylko dla słuchaczy Akademii Przewodnickiej ECS

18.00
Solidarność | polska premiera filmu
Ten dokument (reż. David Bernet) zgłębia zjawisko solidarności i odkrywa uniwersalną moc praw człowieka. Pięciu bohaterów i trzy kryzysy – na Białorusi, w Ukrainie i w Strefie Gazy/Izraelu – ukazują zarówno jasne, jak i ciemne strony solidarności. Bohaterami opowieści są działaczki i działacze na rzecz praw człowieka, a jednym z nich – Marta Siciarek, gdańska innowatorka społeczna, współinicjatorka Gdańskiego Modelu Integracji Imigrantów i założycielka Instytutu Miast Praw Człowieka.
Film miał premierę w Niemczech.
Po projekcji filmu rozmowa z twórcami i ekspertami.
/ ECS, audytorium (parter)
/ wstęp: bezpłatny bilet

13/12/2025 SOBOTA
11.00, 12.30, 14.00
Dwa grudnie | spacery subiektywne po wystawie stałej
W roli przewodników wystąpią uczestnicy i świadkowie wydarzeń w grudniu 1970 i grudniu 1981 – Danuta Kuroń, Andrzej Czuma i Mieszko Zieliński.
/ wystawa stała
/ wstęp: biletowany 12 zł

11.30
Przekazanie do zbiorów ECS przez senatora Bogdana Borusewicza maszyny offsetowej, która pracowała na rzecz opozycji.
/ archiwum ECS
/ wstęp wolny

12.00
Gdańsk pamięta | złożenie kwiatów i zapalenie zniczy
Celebra pamięci ofiar w 44 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
/ plac Solidarności, przed Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej
/ wstęp wolny

13.00–16.00
O pomniku… | pokaz filmów i muzealiów
Kończący się interwencją ZOMO nielegalnie zarejestrowany film z 1982 roku, kronika filmowa sprzed 45 lat, opowieści naocznych świadków i stare dokumenty – zapraszamy na pokaz mało znanych materiałów filmowych i muzealiów na co dzień przechowywanych w archiwalnym magazynie, traktujących o gdańskim pomniku Poległych Stoczniowców 1970.
/ mediateka (1 piętro)
/ wstęp wolny

14/12/2025 NIEDZIELA
11.00, 12.30, 14.00
Dwa grudnie | spacery subiektywne po wystawie stałej
W roli przewodników wystąpią uczestnicy i świadkowie wydarzeń w grudniu 1970 i grudniu 1981 – Jacek Taylor, Ewa Kulik-Bielińska i Edward Nowak.
/ wystawa stała
/ wstęp: biletowany 12 zł

12.00
Śladami Grudnia ‘70 | terenowy spacer przewodnicki
Zapraszamy na spacer szlakiem wspomnień i materialnych świadków wydarzeń, które wstrząsnęły polskim Wybrzeżem 55 lat temu. Dotkniemy miejsc i symboli pamięci w przestrzeni Gdańska. Opowieści o ludziach i ich losach, które wielka historia splotła z tkanką miasta, przygotowali certyfikowani przewodnicy. Przewodnikiem będzie: Stanisław Sikora.
/ zbiórka: historyczna stoczniowa Brama nr 2
/ wstęp: bezpłatny bilet

12.00
Bibuła w tapczanie | spektakl teatralny dla rodzin
Zapraszamy dzieci (8+) i bliskich im dorosłych na spektakl na motywach książki Michała Rusinka – „Bibuła w tapczanie. O solidarności dla dzieci” (Agora, 2025), przygotowany przez Miejski Teatr Miniatura w Gdańsku. Będzie o generale zamiast Teleranka, pustych półkach w sklepie i fałszowanych wyborach. W podróż do świata, który dla dzisiejszych dzieci jest już niemal prehistorią, weźmiemy Was z przymrużeniem oka i humorem.
/ biblioteka (1 piętro)
/ tłumaczenie PJM
/ wstęp wolny

13.00
Bibuła i tapczan. Ogarnij PRL! | warsztaty edukacyjne
Po spektaklu zapraszamy dzieci (8+) i ich opiekunów na rodzinne warsztaty edukacyjne. Odkryjemy, jak wyglądało życie w czasach, gdy niewygodne dla władzy słowa trzeba było ukrywać w tapczanie. Uczestnicy stworzą własne kolaże inspirowane bibułą, jak potocznie nazywano publikacje wydawane poza cenzurą. Dowiedzą się, czym była cenzura, a czym jest wolność słowa. Z humorem i wyobraźnią połączymy przeszłość z teraźniejszością, by zrozumieć, dlaczego pamięć i wolność są tak ważne.
/ ECS, sale warsztatowe (3 piętro)
/ wstęp: biletowany 15 zł

13.00–16.00
O pomniku… | pokaz filmów i muzealiów
Kończący się interwencją ZOMO nielegalnie zarejestrowany film z 1982 roku, kronika filmowa sprzed 45 lat, opowieści naocznych świadków i stare dokumenty – zapraszamy na pokaz mało znanych materiałów filmowych i muzealiów na co dzień przechowywanych w archiwalnym magazynie, traktujących o gdańskim pomniku Poległych Stoczniowców 1970.
/ mediateka (1 piętro)
/ wstęp wolny

18.00
Obława według Jacka Kaczmarskiego | spektakl muzyczny
Na spektakl w formie udramatyzowanego koncertu z elementami choreografii i ruchu scenicznego złożą się pieśni Jacka Kaczmarskiego, m.in. „Obława”, „Ballada wrześniowa”, „Dylemat”. Wszystkie utwory zabrzmią we współczesnych aranżacjach przygotowanych przez artystów Teatru Muzycznego w Gdyni. Spektakl powstał w ramach VII Kaczmarski Encore Festival, organizowanego przez Fundację im. Jacka Kaczmarskiego.
/ ECS, audytorium (parter)
/ wstęp: bezpłatny bilet

15–17/12/2025 PONIEDZIAŁEK – ŚRODA
16.00–21.00
Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta | wizualizacje na fasadzie ECS
„Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta” – to fraza z wiersza Czesława Miłosza „Który skrzywdziłeś…”, jaki znajduje się na pomniku Poległych Stoczniowców 1970. Za wielkoformatowy ekran posłuży fasada ECS. Prezentowane będą archiwalne zdjęcia ze zbiorów ECS dokumentujące rewoltę grudniową 1970, a także przywołane nazwiska ofiar.

15/12/2025 PONIEDZIAŁEK
12.30
Gdańsk pamięta | zapalenie zniczy w miejscach śmierci ofiar Grudnia ’70
W siedmiu lokalizacjach płyty wmurowane w bruku oznaczają miejsca śmierci ośmiu gdańskich ofiar rewolty grudniowej 1970. 15 i 16 grudnia życie straciło w Gdańsku ośmiu protestujących. Upamiętnienie ofiar rozpocznie się od wizyty prezydent Aleksandry Dulkiewicz w dwóch miejscach:
/ róg ulic Nowe Ogrody i 3 Maja, obok Urzędu Miejskiego, gdzie zginął: Józef Widerlik, lat 24, stolarz okrętowy z Wydziału W5 Stoczni Gdańskiej im. Lenina
/ ul. Hucisko, wiadukt nad torami kolejowymi, po stronie sądu, gdzie zginął: Bogdan Sypka, lat 20, pochodzący z Gdańska student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie.

16/12/2025 WTOREK
10.00
Upamiętnienia 55 rocznicy rewolty grudniowej 1970 i 44 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego
/ plac Solidarności, przed pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970
/ wstęp wolny

11.00
Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł | projekcja filmu
Projekcja filmu „Czarny czwartek. Janek Wiśniewski padł” (reż. Antoni Krauze, 2011) dla młodzieży szkolnej.
/ ECS, audytorium (parter)
/ zapisy: oswiata@solidarnosc.gda.pl

11.00, 11.15, 11.30
Siła bezsilnych | oprowadzanie po wystawie stałej dla uczniów
Pustki w sklepach, reglamentowanie praw obywatelskich, wszechobecna propaganda – namacalnie doświadczymy beznadziei PRL, żeby docenić siłę samoorganizacji, która doprowadziła nie tylko do rozdarcia, ale i ostatecznego zerwania żelaznej kurtyny. Drogi do wolności brukowane były niezłomnością, ale i bezsilnością.
Każda grupa może liczyć max. 30 osób.
/ ECS, wystawa stała
/ zapisy: oswiata@solidarnosc.gda.pl

15.00
Odznaka Solidarności i Praw Człowieka ECS | uroczystość wręczenia
Uhonorowani zostaną: Jerzy Borowczak – działacz opozycji demokratycznej w PRL, polityk, inicjator strajku sierpniowego w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, aktywnie włączający się w program ECS, Aleksander Hall – działacz opozycji demokratycznej w PRL, polityk, nauczyciel akademicki, współzałożyciel Ruchu Młodej Polski, doradca Lecha Wałęsy, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, członek Kolegium Historyczno-Programowego ECS, aktywnie włączający się w program ECS i Grażyna Staniszewska – działaczka opozycji demokratycznej w PRL, organizatorka struktur NSZZ „Solidarność” Regionu Podbeskidzie, uczestniczka obrad Okrągłego Stołu, członkini Kapituły Medalu Wdzięczności ECS.
/ ECS, wystawa stała, sala F (1 piętro)
/ wstęp wolny

16.00
Liturgia w intencji Ojczyzny
Msza św. w intencji Ojczyzny w 55 rocznicę rewolty grudniowej 1970 i 44 rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, tradycyjnie gromadząca wiernych na zaproszenie Zarządu Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”.
/ Bazylika św. Brygidy, ul. Profesorska 17
/ wstęp wolny

19.00
To nie na darmo | koncert
Wydarzenie upamiętnia ofiary rewolty grudniowej 1970 oraz odsłonięcie pomnika Poległych Stoczniowców 1970.
Koncert rozpocznie „Lacrimosa” Krzysztofa Pendereckiego – utwór na chór i orkiestrę, który kompozytor napisał specjalnie na uroczystość odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970. W kolejnej części zabrzmi osiem kompozycji wykonanych symfonicznie, z udziałem wybitnych polskich artystów.
/ ECS, ogród zimowy
/ wstęp: bezpłatny bilet

18/12/2025 CZWARTEK
19.00
Nie tylko Przemyk. Historie (nie)opowiedziane | spektakl teatralny
To jedna z wielu historii (nie)opowiedzianych, która nie zasługuje na zapomnienie. Spektakl przypomina mało utrwalony w pamięci zbiorowej sojusz studentów z robotnikami strajkującymi w stanie wojennym w Stoczni Gdańskiej. Jaką cenę warto ponieść w obronie wartości?
/ ECS, audytorium (parter)
/ wstęp wolny